Wat was ik blij verrast, toen ik een e-mail kreeg van Anne Groenman – studente aan de School voor Journalistiek – met het verzoek deel te nemen aan een interview over coeliakie. Voor het artikel, een schoolopdracht voor in een katern (krantenbijlage) over gezondheid, zocht zij naar een Utrechter die haar meer kon vertellen over deze ziekte. Hier werkte ik maar al te graag aan mee! Het artikel richt zich voornamelijk op hoe iemand met coeliakie de hele glutenvrije eettrend ervaart. Is het voor mij vervelend dat er mensen zijn die ‘voor de lol’ geen gluten eten, terwijl ik er echt ziek van kan worden? Of is het juist een voordeel omdat er nu bijvoorbeeld veel meer glutenvrije producten verkrijgbaar zijn?
Het glutenvrije dieet is hot. Steeds meer mensen kiezen ervoor om gluten uit hun dagelijkse voedingspatroon te weren. Ook restaurants en supermarkten gaan mee in deze trend. Maar niet iedereen eet vrijwillig glutenvrij. Zo’n 1% van de Nederlanders heeft namelijk coeliakie (uitspraak: seu-li-a-kie), oftewel glutenintolerantie. Deze mensen kunnen dagenlang ziek worden als ze gluten binnenkrijgen. Hoe beleven zij deze glutenvrije eettrend?
Veel mensen verwarren coeliakie met de glutenvrije hype
Ruim drie jaar geleden kreeg Fabienne van Doornmalen (31) uit Utrecht de diagnose coeliakie. Dit is een auto-immuunziekte en houdt in dat ze geen gluten kan verdragen. Dat was best even wennen in het begin. “Een rondje supermarkt duurde minimaal een uur, omdat ik alle etiketten moest lezen”, vertelt ze. Want gluten zitten niet alleen in brood. Het is een eiwit dat voorkomt in de graansoorten tarwe, rogge, gerst, spelt en kamut. Maar dat zit bijvoorbeeld ook in bepaalde soorten leverworst, paprikachips en bouillonblokjes, weet ze inmiddels. “Ik ben vroeger vaak thuis gekomen met producten waarvan ik nooit gedacht had dat ze gluten zouden bevatten. Nu weet ik het van de meeste dingen gelukkig wel.”
Rond de tijd dat Fabienne de diagnose coeliakie kreeg, kwam het boek Broodbuik van William Davis op de markt. Hij beweert hierin dat tarwe slecht is voor het lichaam en dat het eten hiervan zoveel 
mogelijk vermeden moeten worden. Deze trend werd door verschillende foodies en zogenaamde gezondheidsdeskundigen opgepikt en ondersteund. Laura Kool, diëtiste van de Nederlandse Coeliakie Vereniging, windt zich op over dit soort trends. “Elk jaar is er weer een voedingsstof die in het verdomhoekje wordt geplaatst,” merkt ze geërgerd op. “Mensen nemen dit klakkeloos over van een of andere goeroe zonder dat er enig wetenschappelijk bewijs voor is.” Volgens Kool is dit ook het geval bij de glutenvrije hype. Voor zover bekend is er namelijk geen enkel onderzoek dat bewijst dat gluten ongezond zijn of dat je van een glutenvrij dieet zou afvallen.
Glutenvrij dieet schadelijk voor gezondheid
Volgens onderzoekers van The Britisch Medical Journal lijken de bewijzen zelfs de andere kant op te wijzen. Uit hun onderzoek blijkt namelijk dat het vermijden van gluten zonder dat je coeliakie hebt juist schadelijk kan zijn voor je gezondheid. Dit komt omdat glutenvrije producten minder volwaardig zijn dan glutenbevattende producten. Zo zitten er minder vezels en b-vitaminen in. Ook een jodium- tekort ligt op de loer bij een glutenvrij dieet. Het vermijden van gluten kan zelfs leiden tot een groter risico op hart- en vaatziekten. Daarnaast worden aan glutenvrije producten vaak extra suikers en e-nummers toegevoegd om de smaak te compenseren. Fabienne: “Glutenvrije producten zijn over het algemeen toch een stuk minder lekker. Vaak een beetje droog. Door die toevoegingen proberen ze dat zo goed mogelijk te verbloemen.” Dat glutenvrij beter voor je is, is dus niet bewezen. Toch is het glutenvrije dieet nog steeds in optrek. Hoe kan dat? Volgens Kool komt dit door de celebrities die zich achter zo’n trend verzamelen. “Als Rens Kroes (het zusje van Doutzen en tevens schrijfster van de ‘Powerfood’ kookboeken, red.) zegt dat elke dag een hapje modder eten helpt tegen rimpels, dan doen mensen dat ook,” noemt ze als voorbeeld. Onder andere Miley Cyrus, Victoria Beckham en Lady GaGa zworen toen de trend opkwam bij een glutenvrij dieet. Volgens Kool worden mensen daardoor beïnvloed. “Ze gaan niet op zoek naar de waarheid, want ‘als Miley Cyrus het zegt, zal het wel waar zijn’.”
‘Een ongeluk zit in een klein hoekje’
Een groot voordeel van de glutenvrije hype is dat restaurants steeds vaker glutenvrije maaltijden op de kaart hebben staan. Toch is glutenvrij niet altijd glutenvrij. Juist doordat steeds
meer mensen die glutenvrij eten niet ziek worden van gluten – ze hebben immers geen coeliakie – is het voor restaurantpersoneel moeilijk om in te schatten hoe serieus ze zulke verzoeken moeten nemen.
Bij het aankaarten van dit onderwerp zit Fabienne direct op het puntje van haar stoel. Daar heeft ze nog wel een anekdote over. Ze zet haar kop thee aan de kant en begint te vertellen. Op een avond zat ze met haar vriend op een terras bij Ledig Erf, vertelt ze. Een jongen naast hen vroeg aan de bediening of ze ook glutenvrij bier verkochten. Helaas, dat hadden ze niet. Vervolgens bestelde hij een glas witte wijn en een portie bitterballen. “Toen ik dat hoorde viel ik bijna van mijn stoel,” roept ze uit, terwijl ze haar handen in de lucht gooit. Hoewel dit voorval al een tijd geleden is, frustreert het Fabienne nog steeds zichtbaar. “Waarom zou hij geen biertje mogen, maar wel een portie bitterballen? Daar zitten net zoveel gluten in hoor!”
Diëtiste Kool herkent deze frustraties bij andere coeliakiepatiënten. Volgens haar neemt horecapersoneel mensen die om een glutenvrije maaltijd vragen een stuk minder serieus door dit soort situaties. “Het personeel doet zijn best voor iemand en als diegene vervolgens wel het koekje bij de koffie opeet, voelt het alsof al die moeite voor niks was.” De volgende keer zullen ze twijfelen of iemand écht geen gluten mag of alleen met de hype meedoet, meent ze.
Soms is het keukenpersoneel ook niet op de hoogte waren van alle hygiënemaatregelen die bij zo’n glutenvrije bereiding komen kijken. Zowel Fabienne als diëtiste Kool merken dat er door de trend verwarring ontstaat over wat wel en niet is toegestaan in het dieet van een coeliakiepatiënt. De gevolgen hiervan kunnen voor mensen als Fabienne erg heftig zijn. Al krijgt ze slechts één broodkruimel binnen, dan ligt ze dagenlang ziek op bed. Fabienne: “Mensen zonder coeliakie hebben hier geen last van, maar voor mij zit een ongeluk in een heel klein hoekje.”
Rollende ogen
Het meest vervelende gevolg van de hele glutenvrije hype vindt Fabienne echter de reacties die ze krijgt. “Mensen beginnen vaak met hun ogen te rollen als ik zeg dat ik geen gluten eet. Dan denken ze: ‘oh daar heb je weer zo’n glutenvrije hipster’,” zegt ze met een bedrukt gezicht. “Coeliakie is geen keuze. Ik had het ook liever niet gehad.” Wat volgens haar een rol speelt in dit onbegrip, is dat weinig mensen onderscheid maken tussen coeliakiepatiënten en mensen die vrijwillig meedoen aan de glutenvrije hype. Het wordt allemaal op de hoop van de ‘superfood trend’ gegooid, meent ze. “Het voelt toch als een persoonlijke aanval als iemand zo’n nare opmerking maakt over iets wat zo’n groot onderdeel is van mij.”
Glutenvrije schap steeds groter
Toch heeft de trend niet alleen maar nadelen. Wat opvalt bij Fabienne thuis – ze woont samen met haar vriend in een tweekamerappartement in de wijk Kanaleneiland – is dat alles wat ze uit de keukenkastjes trekt glutenvrij is. Dat is volgens haar wel een voordeel van de hype: het glutenvrije assortiment is ontzettend uitgebreid. Vroeger moest je speciaal naar een natuurvoedingswinkel fietsen voor een glutenvrij brood – waar je dan ook nog vijf euro voor betaalde. Inmiddels heeft bijna
elke supermarkt wel een glutenvrij schap. “Omdat er tegenwoordig zoveel vraag is naar glutenvrije producten, bieden ze ook veel meer aan,” merkt Fabienne. “Dat is voor mij natuurlijk erg fijn.”
Enthousiast stalt ze haar glutenvrije producten uit op de houten keukentafel. Een diverse collectie. Van pannenkoekenmix tot pasta in allerlei soorten en maten en van rijstvellen tot kokosmeel. En dan hebben we het nog niet eens over de rits aan glutenvrije kookboeken gehad. “Al vind ik dat daar vaak afgezaagde recepten in staan waarvan ik denk: dat had ik zelf ook nog wel bedacht. Maar ik heb natuurlijk ook al veel glutenvrije maaltijden bereid in mijn leven,” lacht ze, bladerend door een van de
boeken.
Tekst: Anne Groenman
Beeld: Anne Groenman, Pixabay
Glutenvrij in Utrecht 